Η ιστορία είναι λίγο πολύ γνωστή. Οι νέες τεχνολογίες και το διαδίκτυο άνοιξαν μοναδικούς ορίζοντες στην αναζήτηση και τη διάχυση της ανθρώπινης γνώσης. Όπως και στη μετάδοση της είδησης και της «ενημέρωσης» σε πραγματικό χρόνο.
Μοναδικό εφόδιο και κατάκτηση για τη διεκδίκηση δικαιωμάτων και την αντιμετώπιση κινδύνων. Ευλογία αλλά και ευθύνη. Καταργήθηκε εκ των πραγμάτων η προνομιούχα τάξη των «μυστών», που αποτέλεσε το θεμέλιο για την απόκτηση και την περιφρούρηση κάθε μορφής εξουσίας, των θρησκειών περιλαμβανομένων.
Συγχρόνως όμως τα νέα ‘εργαλεία’ επικοινωνίας, δίνουν μοναδικές δυνατότητες στον πόλεμο της προπαγάνδας και τους θιασώτες της. Ειδικά μάλιστα όταν αυτοί διαθέτουν ‘παράδοση’ και ‘τεχνογνωσία’. Δεν είναι λοιπόν να απορεί κανείς για τις επιδόσεις των κέντρων ‘δημιουργικής ενημέρωσης’, ή παραπληροφόρησης, που «χρεώνονται» σε Ρωσικούς φορείς. Δεν είναι εξάλλου μακρινή η εποχή που η Σοβιετική προπαγάνδα, έστελνε στο πυρ της απαξίωσης, όσους αμφισβητούσαν τις παραδείσιες συνθήκες διαβίωσης στον υπαρκτό σοσιαλισμό. Και οι ζηλωτές στη Δύση έσπευδαν να αναπαράγουν τα τερατώδη ψέματα.
Την «επιτυχία» αυτή φαίνεται να ζήλεψαν και οι Κινέζοι Αξιωματούχοι και μέσα, που το τελευταίο χρονικό διάστημα, επιδίδονται σε ασκήσεις προπαγανδιστικής γυμναστικής στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Από τη μια παίρνουν την «εκδίκησή τους» για τα όσα τους καταμαρτυρούν οι οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων για την πολιτική πολιτισμικής και καθεστωτικής προσάρτησης του Χονγκ Κονγκ και κατάπνιξης των κινητοποιήσεων και από την άλλη, επιχειρούν να συσκοτίσουν ως προς τις καταβολές της πανδημίας και την ευθύνη τους. Φτάνουν μάλιστα στο σημείο να διαδώσουν ότι στελέχη του Γαλλικού συστήματος υγείας, άφησαν αβοήθητους ασθενείς του Κορωνοιού στην τύχη τους, ενώ αναπαράγουν την προπαγάνδα, Ρωσικών κυρίως πηγών, περί δήθεν Αμερικανικών ‘εργαστηρίων’ σε πρώην «Σοβιετικές Δημοκρατίες», στα οποία κατασκευάστηκε και στη συνέχεια διαδόθηκε ο ιός! Κλασική Γκαιμπελική αρχή, πως όσο πιο πομπώδες και κραυγαλέο είναι το ψέμα, τόσο δυσκολότερη είναι η διάψευσή του και ευκολότερη η αποδοχή του.
Η παραπληροφόρηση ωστόσο δεν εξαντλείται στην κατασκευή και διάδοση ψευδών ειδήσεων. Σε κάθε περίπτωση η ιχνηλάτηση και η ανασκευή τους, ιδίως όταν αυτές αφορούν προφανείς ανακρίβειες ή διαδίδονται μαζικά και δεν καλύπτεται η πηγή προέλευσής τους, είναι τεχνολογικά εφικτή και δυνητικά άμεση η απόσυρσή τους. Μεγάλη παραμένει η ευθύνη των τεχνολογικών μεγαθήριων, που έχουν τις πλατφόρμες υποδοχής και φιλοξενίας τους και τα φίλτρα, που πρέπει σχετικά να θέσουν σε λειτουργία. Η συνεισφορά των μη κρατικών παραγόντων και των ιδιωτών, που διαθέτουν τα μέσα, τους αλγόριθμους και τις ικανότητες, είναι πολύτιμη και δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται με ελαφρότητα, ερασιτεχνισμό και τυχοδιωκτισμό. Στο τέλος της ημέρας, αυτό που πρέπει να γίνει εμφατικά κατανοητό, είναι ότι η επιλογή συνεργατών των τεχνολογικών γιγάντων, όπως η Google, το Facebook και το Twitter, ενώ από ότι δείχνουν τα πράγματα θα ακολουθήσει ο Mozzila και το Κινεζικής ΙδιοκτησίαςTik Tok, δεν αποτελεί διαδικαστική ευχέρεια, αλλά όρο αποτίμησης της λειτουργίας τους και ενδεχόμενης πρόσθετης νομοθέτησής τους. Και εκεί πλέον η ευχέρεια γίνεται υποχρέωση και το πλαίσιο συμμόρφωσής τους, σαφές και ανελαστικό. Αυτά φαίνεται να αποτελούν και το υπόβαθρο για την εκπόνηση από τις Ευρωπαικές Αρχές του Digital Services Act και του Democracy Action Plan.
Το πρόβλημα έχει να κάνει και με την τεχνητή διόγκωση και εκμετάλλευση θεμάτων. Χαρακτηριστικά παραδείγματα ήταν η κρίση στην Καταλωνία το 2017 και η δημοσκοπική αλλά και εκλογική έξαρση των μέχρι πρότινος κομμάτων του περιθωρίου, επ’ αφορμή και των Ευρωπαϊκών Εκλογών του 2019, οπότε ούτε λίγο ούτε πολύ οι γνωστές άγνωστες ειδησεογραφικές πηγές, με Ρωσικές κατά βάση καταβολές και πληροφόρηση, διείδαν την Ευρωπαϊκή συντέλεια και το τέλος της Ευρωπαϊκής προοπτικής. Μια κατάσταση που διαμόρφωνε τις συνθήκες αυτοεκπληρούμενης προφητείας και εκ των πραγμάτων, αν όχι ως αποτέλεσμα αποκλειστικής στόχευσης, επέτεινε την κρίση που κατά τα άλλα ανέλυε. Μια κατ’ ουσία εναλλακτική μορφή ψυχολογικών επιχειρήσεων, που αποτελεί ουσιώδες στοιχείο του υβριδικού πολέμου.
Ως χώρα και ως κοινωνία, πρέπει να είμαστε έτοιμοι για τη διαχείριση ανάλογων καταστάσεων. Ιδίως τώρα που η αποκαρδιωτική οικονομική πραγματικότητα και η ζοφερή προοπτική, διευκολύνουν τους μαέστρους της παραπληροφόρησης και της χειραγώγησης. Απαιτείται να αναπτύξουμε αντανακλαστικά εντοπισμού, απάντησης και διαχείρισης. Κρίσιμη παράμετρος είναι η επάρκεια και η βούληση όσων έχουν αναλάβει τη σχετική ευθύνη.
