H πανδημία επηρεάζει καταλυτικά την ψυχολογία της κοινωνίας, τον τρόπο ζωής, τον δημόσιο χώρο, τις αντιλήψεις, την λειτουργία της Οικονομίας, την αγορά. Σήμερα βιώνουμε κυρίως τα αποτελέσματα της υγειονομικής βόμβας που έσκασε και έχει οδηγήσει σε απώλειες δεκάδων χιλιάδων ανθρώπινων ζωών.
Δίνουμε προτεραιότητα στην σωτηρία ζωών. Στις Η.Π.Α, στο Ηνωμένο Βασίλειο, στην Ισπανία και στην Ιταλία, στην Τουρκία παρακολουθούμε μια πραγματική τραγωδία. Από δίπλα χώρες σ΄όλο τον πλανήτη χωρίς να εξαιρούνται ισχυρές χώρες όπως η Σουηδία, το Βέλγιο, η Ολλανδία κ.ά. Ο κανόνας είναι απλός.
Όποια Κυβέρνηση καθυστέρησε να πάρει μέτρα, βρίσκονται μπροστά σε ένα τσουνάμι κρουσμάτων και θανάτων. Αλλού καθυστέρησε λόγω αδυναμίας του Πολιτικού Συστήματος ή ιδεοληψιών περί κινδύνου της Δημοκρατίας ( Ιταλία, Ισπανία). Αλλού η καθυστέρηση με επίκληση της « θεωρίας της αγέλης» στηρίζεται στην λογική « πρώτα η Οικονομία».
Σ΄αυτή την περίοδο, πέρα από τις κλασσικές διαχωριστικές γραμμές που μπορεί να έχουμε κατά νου, φάνηκε ένας κατ΄αρχήν διαχωρισμός ανάμεσα σ΄αυτούς που βάζουν ως πρώτο καθήκον την προάσπιση της ανθρώπινης ζωής, την προστασία του ανθρώπου και αυτών που βάζουν πάνω απ΄όλα την Οικονομία.
Στην Ελλάδα ο Κυριάκος Μητσοτάκης έδειξε με τις άμεσες κινήσεις και πρωτοβουλίες του ότι κινήθηκε στηριγμένος στις απόψεις των γιατρών, του σοβαρότατου ιατρικού επιτελείου που υπάρχει, ότι προέταξε την ανθρώπινη ζωή ως αξία και αυτό δείχνει ανθρωπισμό, προοδευτικότητα, σεβασμό στην ανθρώπινη ύπαρξη. Τα αποτελέσματα τα ζούμε.
Η πανδημία συγκρατείται με τρόπο που έχει καταστήσει την Ελλάδα χώρα πρότυπο παγκόσμια. Μπορεί κάποιος να κάνει παρατηρήσεις αν κάποιο μέτρο χρειάζεται ακόμα ή αν κάποιο καθυστέρησε, όμως η μεγάλη εικόνα δείχνει μια υποδειγματική αντιμετώπιση και αποτελεσματικότητα.
Αναμφίβολα καταλυτικός είναι ο ρόλος των Επιστημόνων μας σ΄αυτό το αποτέλεσμα. Ωστόσο, ας πούμε μια αλήθεια. Δεν υστερούσαν οι Η.Π.Α, Μ.Βρετανία, Ιταλία, Ισπανία κ.ά σε άξιους επιστήμονες. Το θέμα ήταν ότι πολιτικοί ηγέτες δεν άκουγαν, υποτιμούσαν, καθυστέρησαν και αυτό πληρώνεται.
Στην Ελλάδα πού απλά δεν συνέβη αυτό. Οι Έλληνες εκτιμούν αυτές τις επιλογές και γι αυτό καλό θα ήταν στελέχη της Αντιπολίτευσης να μην λένε ανοησίες, γιατί το πληρώνει έτσι κι αλλιώς ο πολιτικός τους χώρος.
Η μάχη συνεχίζεται. Κάθε χαλάρωση μπορεί να οδηγήσει σε αναζωπύρωση, σε νέους κύκλους διάδοσης του νέου ιού. Σε μια χώρα σαν την δική μας, το άνοιγμα του καιρού, το Πάσχα, η Πρωτομαγιά μπορεί να τροφοδοτήσουν μια κινητικότητα που να ζήσουμε με καθυστέρηση ένα ξέσπασμα. Γι αυτό και τα μέτρα δεν μπορούν να χαλαρώσουν. Θα ήταν κρίμα να χύσουμε την καρδάρα.
Η μάχη αυτή συνεχίζεται, ενώ σε εξέλιξη βρίσκεται η μάχη στήριξης της κοινωνίας, των εργαζομένων, των Επιχειρήσεων. Δεν νομίζω ότι τα μέτρα που έχουν ληφθεί είναι μικρής κλίμακας σε μια χώρα που τώρα έκανε τα πρώτα της βήματα μετά από χρεοκοπία και μία δεκαετία Μνημονίων, ενώ το δημόσιο και το εσωτερικό χρέος είναι δυσθεώρητα.
Ασφαλώς μπορεί να υπάρχουν παραβλέψεις, να πρέπει να καλυφτούν κι άλλες κατηγορίες πληττομένων πολιτών και η Αντιπολίτευση πρέπει να καταθέτει προτάσεις εποικοδομητικού χαρακτήρα για να βοηθήσει και όχι γα να κάνει αντιπολίτευση αλλά 2010, ούτε για να κινεί το δάκτυλο πλειοδοτώντας σε υποσχέσεις.
Τέτοιες συμπεριφορές μάλλον αξιολογούνται αρνητικά από την συντριπτική πλειοψηφία του λαού. Αυτός ο λαός έζησε μεγαλοστομίες, ψεύτικες υποσχέσεις , πλειοδοσία, λαϊκισμό και έμαθε πια να μετράει τον καθένα που εμφανίζεται να έχει εύκολες λύσεις στο τσεπάκι. Η Κυβέρνηση έχει ανακοινώσει σειρά μέτρων, προχωράει σε αλλεπάλληλες διορθωτικές κινήσεις και έχει ανακοινώσει ομπρέλα προστασίας μέχρι τέλος Ιουνίου.
Ωστόσο πρέπει να επισημανθούν ορισμένα θέματα:
– Η διάρκεια της πανδημίας είναι ένας επικίνδυνα απροσδιόριστος παράγοντας. Κάθε χρονική επιμήκυνση οδηγεί ευλόγως σε μεγαλύτερη καταστροφή στην Οικονομία, κίνδυνο ανόδου της ανεργίας, των οικονομικών δυσκολιών. Ας μην κρυβόμαστε δε. Η ανθρωπότητα θα είναι εντελώς ασφαλής και οχυρωμένη από τον κορωνοϊό όταν θα υπάρχει εμβόλιο και αυτό δεν θα είναι δυνατόν πριν από ένα, ενάμιση χρόνο. Ασφαλώς η ύπαρξη φαρμάκου θα είναι ένα όπλο ,αλλά απ΄ότι ακούμε και διαβάζουμε και πάλι μιλάμε για Φθινόπωρο.
Εν ολίγοις οι περιορισμοί κάθε είδους θα διαρκέσουν τουλάχιστον επτά με οκτώ μήνες με ότι αυτό σημαίνει για την οικονομική δραστηριότητα. Γι αυτό χρειάζονται άμυνες, στρατηγική αξιοποίησης των πόρων είτε από τα Εθνικά Ταμεία είτε από Ε.Ε. Τα περί εμπροσθοβαρών μέτρων για να δικαιολογηθεί πλειοδοσία παροχών αποτελεί φτηνό, επικίνδυνο λαϊκισμό.
– Χρειάζεται να υπάρχει ενημέρωση για το οικονομικό τσουνάμι που έρχεται και στην χώρα και διεθνώς. Είναι επιτακτικό να διαμορφωθεί κοινωνική συνείδηση ευθύνης απέναντι στην πορεία της χώρας. Η επικεφαλής του Δ.Ν.Τ που πριν τρεις μήνες προέβλεπε παγκόσμια ανάπτυξη 3%, τώρα πια μιλάει για την μεγαλύτερη οικονομική κρίση από την Μεγάλη Ύφεση. Στο Ηνωμένο Βασίλειο ο Υπουργός Οικονομικών αναφέρθηκε σε 30% οικονομική ζημιά. Στην Γαλλία έχουμε ύφεση 6% το πρώτο τρίμηνο του 2020, επίδοση που είναι η χειρότερη από το τέλος του Β΄Παγκόσμιου Πολέμου. Στην Ιταλία χάνονται 47 δις. ευρώ ανά μήνα από τις κλεισμένες βιομηχανίες, ενώ έχει απολέσει ήδη 788 ευρώ κατά κεφαλή εισόδημα ανά μήνα. Αντίστοιχα στοιχεία υπάρχουν σε μια σειρά χώρες που συνθέτουν το παζλ μιας μεγάλης παγκόσμιας κρίσης. Γι αυτό άλλωστε η Πρόεδρος της Κομισιόν αναφέρεται σταθερά στην αναγκαιότητα ενός « Σχεδίου Μάρσαλ». Καλό είναι επομένως να δοθεί αυτή η συνολική εικόνα ενός πλανήτη που συνολικά θα αντιμετωπίσει μεγάλες δυσκολίες.
– Στην κρίση αυτή βλέπουμε να συνυπάρχουν σειρά ανησυχητικών παραγόντων. Ας αναφέρουμε κάποιους επιγραμματικά: Δεν υπάρχει κανένας συντονισμός Η.Π.Α- Ε.Ε λόγω της Στρατηγικής του Ν. Τραμπ « Πρώτα η Αμερική» , υπάρχει εξασθένιση της συνοχής της Ε.Ε στην οποία επιπλέον δεν υπάρχει και η Μεγάλη Βρετανία- Η κρίση πλήττει ταυτόχρονα και την παραγωγή και την ζήτηση. Πρόκειται για παράγοντες- προσχώματα σε μια πιο άμεση, αποτελεσματική αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης.
Στην Χώρα μας η κρίση μέσα σ΄αυτό το διεθνές φόντο, έρχεται σε μια συγκυρία που έχουμε απολέσει τα προηγούμενα χρόνια περίπου 25% του Α.Ε.Π, συνεχίζουμε να έχουμε μεγάλο χρέος, έχουμε προβληματικές Τράπεζες, είχαμε εισέλθει σε μια φάση Ανάπτυξης και το 2020 προβλεπόταν Ανάπτυξη της τάξης του 2.5% – 3%.
Η κοινωνία είχε αρχίσει να είναι πιο αισιόδοξη μετά από μακρά πορεία δοκιμασίας που έχει δημιουργήσει κόπωση. Είναι άτυχη, Ωστόσο ας δούμε την πραγματικότητα. Σύμφωνα με προβλέψεις η +3% Ανάπτυξη μπορεί να γίνει -7% ή και -10% ! Ο Ο.Ο.Σ.Α μιλάει για – 35% τα δύο πρώτα τρίμηνα που όμως θα ακολουθήσει εκρηκτική ανάκαμψη.
Στην χώρα μας έχουμε και ένα βαθιά διαρθρωτικό πρόβλημα. Μόνο ο τομέας του Τουρισμού είχε άμεση συνεισφορά 25 δισ. ευρώ στο Α.Ε.Π του 2019 που ήταν 195 δισ. ευρώ. Ο κάθε ένας καταλαβαίνει τι θα συμβεί φέτος και τι συνολικές επιπτώσεις θα υπάρχουν. Τα μέτρα άμεσης στήριξης πρέπει να δώσουν την θέση τους σταδιακά σε συνολικό σχεδιασμό, σε γενναίες μεταρρυθμίσεις , προσέγγιση επενδύσεων με μείωση της φορολογίας, γρήγορες ιδιωτικοποιήσεις, βαθιά μεταρρύθμιση του Κράτους, σχεδιασμός ενός νέου παραγωγικού μοντέλου. Στον διακριτό χρονικό ορίζοντα δεν θα έχεις ουσιαστικά Τουρισμό και τότε θα καταλαβαίνουμε ότι το παλιό μοντέλο έληξε.
Χρειάζεται να πέσει βάρος σε κλάδους με ιεράρχηση και προτεραιότητες όπως για παράδειγμα στην Φαρμακοβιομηχανία , στήριξη των Αεροπορικών Γραμμών, του Πρωτογενούς Τομέα. Χρειάζεται αέναη προσπάθεια για μια άλλη προσέγγιση της Ευρωπαϊκής κρίσης από την αργοκίνητη Ε.Ε με στόχο είτε γίνει με ευρωομόλογο ή με ειδικό Ταμείο, ώστε να « πέσει» 1.5 τρις. Ευρώ.
Χρειάζεται να γίνουν πάρα πολλά σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, αλλά αυτό αποτελεί μονόδρομο. Υπάρχουν ορισμένα στοιχεία που θα βοηθήσουν αυτή την προσπάθεια:
– Η κρίση του κορωνοϊού μας κάνει όλους διαφορετικούς, διαφοροποιεί αντιλήψεις και αντανακλαστικά της κοινωνίας. Η Ελληνική κοινωνία έδειξε σημαντική αυτοπειθαρχία, εμπιστοσύνη στους θεσμούς, στο Κράτος και σε μα Κυβέρνηση που έδειξαν ότι καλά την δουλειά. Επαναξιολογεί αξίες. Δείχνει ωριμότητα.
– Το όνομα της Ελλάδας πια είναι πιο ισχυρό διεθνώς. Η επιτυχία υπεράσπισης των συνόρων μας που είναι και ευρωπαϊκά σύνορα απέναντι στους σχεδιασμούς του Ερντογάν και η μετατροπή της χώρας σε χώρα πρότυπο στην αντιμετώπιση της πανδημίας έχουν καταστήσει την χώρα πιο αξιόπιστη, πιο αποδεκτή και αυτό θα αποτελεί ένα σημαντικό περιουσιακό στοιχείο.
Τι θα μένει; Μια εθνική συμφωνία όλων των κομμάτων πλην κάποιων που αυτοεξαιρούνται ( Κ.Κ.Ε) , όλων των κοινωνικών εταίρων, της Αυτοδιοίκησης, των Επιμελητηρίων , των Συνομοσπονδιών στην βάση ενός κοινωνικού συμβολαίου για να στηριχθεί και να ανέβει η χώρα. Ας μην γελιούνται όσοι νομίζουν ότι οι συνθήκες θα τους επιτρέπουν να κουνάνε ανώδυνα το δάκτυλο ή να ξαναζεσταίνουν συνταγές 2010. Το τοπίο θα είναι τόσο δύσκολο που κανείς δεν θα τους ακούει.
Επιπλέον υπάρχει μια ισχυρή Κυβέρνηση και ένας Πρωθυπουργός με τεράστιο πολιτικό κεφάλαιο αποκτημένο σε δύσκολες συνθήκες και λόγω των επιτυχιών του, όχι στην βάση ψεμάτων και λαϊκίστικων κορονών. Σε τελευταία ανάλυση, αν κάποιοι αρχίσουν τα ίδια , δεν υπάρχουν και αδιέξοδα στην Δημοκρατία ….
*Ο Ζαχαρίας Ζούπης είναι υπεύθυνος ερευνών της OPINION POLL και πολιτικός αναλυτής.
