Ένα από τα βασικά θέματα στον διεθνή τύπο είναι η απόφαση του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να μετατρέψει την Αγιά Σοφιά από μουσείο σε τζαμί παρά του ότι βρίσκεται υπό την αιγίδα της UNESCO.
«Wall Street Journal»: Σα να μετατράπηκε σε τζαμί ο Άγιος Πέτρος
«Η απόφαση της Τουρκίας να μετατρέψει την Αγία Σοφία σε τζαμί προκαλεί απογοήτευση στους Χριστιανούς, τους γείτονές της και τους Ιστορικούς», γράφει σε άρθρο της η αμερικανική εφημερίδα «Wall Street Journal».
Το θρυλικό κτίσμα ήταν ένα σύμβολο οικουμενικών σχέσεων. Οι έφοροι των μουσείων ανησυχούν για την τύχη των μοναδικών μεσαιωνικών ψηφιδωτών.
Με τον τεράστιο τρούλο και τους πανύψηλους μιναρέδες, η Αγία Σοφία είναι για την ανθρωπότητα ότι είναι το Γκραν Κάνυον για τους γεωλόγους: ένα υπαίθριο βιβλίο που συγκεντρώνει Ιστορία σχεδόν μιάμισης χιλιετίας στη καρδιά των Ορθόδοξων χριστιανικών και μουσουλμανικών αυτοκρατοριών, διάτρητη από λεηλασίες, πυρκαγιές και σεισμούς.
Ωστόσο, αποφασίζοντας την Παρασκευή να μετατρέψει ξανά σε τζαμί ένα κτίριο που ήταν μουσείο από τη δεκαετία του 1930 και έχει γίνει ένα ισχυρό σύμβολο οικουμενικών σχέσεων, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έστειλε τριπλό φόβο, λένε οι ιστορικοί.
Η απόφαση προκάλεσε απογοήτευση στους Ορθοδόξους, οι οποίοι ανησυχούν για νέες εντάσεις με σουνίτες Τούρκους, τους γείτονες της Τουρκίας να ανησυχούν για τη νεο-οθωμανική ρητορική του Ερντογάν, και τους έφορους μουσείων και ιστορικών που ανησυχούν για τα μοναδικά μεσαιωνικά ψηφιδωτά της Αγίας Σοφίας.
«Είτε το χρησιμοποιούν ως τζαμί είτε όχι, ειλικρινά δεν με αφορά», υποστηρίζει ο Μάικλ Ταλμπότ, λέκτορας Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Γκρίνουιτς. «Αλλά αυτό που συμβαίνει στα ιστορικά αντικείμενα είναι αυτό που με αφορά, γιατί δεν είναι μόνο ιδιοκτησία της τουρκικής δημοκρατίας, αυτό μια κληρονομιά για όλη την υφήλιο».
«Η Αγία Σοφία είναι ένα αρχιτεκτονικό θαύμα που επηρέασε το σχεδιασμό κτιρίων για αιώνες… Χρησιμοποιήθηκε από τους Βυζαντινούς για να στεγάσει τους αυτοκράτορές τους, το κτίριο υπέστη εκτεταμένες ζημιές το 1204 όταν Ρωμαιοκαθολικοί σταυροφόροι έκαναν λεηλασία στην Κωνσταντινούπολη…».
Η απώλεια της Κωνσταντινούπολης και της Αγίας Σοφίας δημιούργησε ένα τραύμα στις γενιές Ορθοδόξων και, μέχρι σήμερα, δεν έχει φύγει, σύμφωνα με τον κ. Τάλμποτ, εξηγώντας τους λόγους για τους οποίους ηγέτες της Ορθοδοξίας από την Ελλάδα και τη Ρωσία επέκριναν την απόφαση της Παρασκευής.
«Είναι σαν να μετατράπηκε σε τζαμί ο Άγιος Πέτρος. Είναι γεγονός ότι η έδρα αυτής της εκκλησίας δεν λειτουργεί πλέον ως εκκλησία και βρίσκεται στα χέρια μιας αντίπαλης θρησκείας», είπε.
«Είναι μια αφήγηση μεταξύ ορισμένων τμημάτων της Ανατολικής Ευρώπης και της διασποράς τους στην Αμερική και πέραν αυτής», επισημαίνει .
«Η απόφαση της Τουρκίας είναι «ανοιχτή πρόκληση σε ολόκληρο τον πολιτισμένο κόσμο», δήλωσε η Λίνα Μενδώνη, υπουργός Πολιτισμού της Ελλάδας, όπου η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία είναι η κυρίαρχη θρησκεία.
Times: Κοσμική οπισθοχώρηση με στροφή στον θρησκευτικό εθνικισμό
Ως συμβολική στιγμή που «αναστατώνει τη Δύση και ανατρέπει την προηγούμενη συμβολική κίνηση με την οποία ο Κεμάλ Ατατούρκ έδειξε τη δέσμευσή του στο κοσμικό κράτος» χαρακτηρίζουν οι Times του Λονδίνου την απόφαση Ερντογάν για μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί.
Σε δημοσίευμά της η βρετανική εφημερίδα κάνει λόγο για «κοσμική οπισθοχώρηση» τονίζοντας ότι η απόφαση της Άγκυρας «αποτελεί ένδειξη της έκτασης, στην οποία η Τουρκία υπό τον κ. Ερντογάν έχει αγκαλιάσει τον θρησκευτικό εθνικισμό καθώς και της περιφρόνησης για τις ευαισθησίες των συμμάχων της».
Η εφημερίδα τονίζει ότι η υποστήριξη του Ερντογάν στη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί είναι πρόσφατη και «συνέπεσε με την πτώση της πολιτικής του τύχης», με τις δημοσκοπήσεις να δείχνουν μείωση της δημοτικότητάς του.
Μνεία γίνεται και στο γεγονός ότι η τουρκική οικονομία διανύει τη δεύτερη ύφεσή της μέσα σε δύο χρόνια. «Σε αυτό το πλαίσιο, η απόφαση συνιστούσε καλή πολιτική για το εσωτερικό, επιτρέποντας στον Ερντογάν να παρουσιάσει τους αντιπάλους του ως μη πατριώτες».
Οι Times εκτιμούν ωστόσο ότι η απόφαση Ερντογάν θα προξενήσει νέες προστριβές στις εξωτερικές σχέσεις της Τουρκίας, έχοντας ήδη αυξήσει την ένταση με την Ελλάδα, αλλά και προκαλώντας την καταδίκη από τη ρωσική Εκκλησία και επικρίσεις από τις ΗΠΑ.
Γερμανικός τύπος: «Ο Ερντογάν ως κληρονόμος του Μωάμεθ του Πορθητή»
Σε σημερινό πρωτοσέλιδο σχόλιό της με τίτλο «Η κληρονομιά του Πορθητή» η Frankfurter Allgemeine Zeitung σημειώνει ότι δεν υπάρχει μεν πρακτική αναγκαιότητα χρήσης της Αγίας Σοφίας ως τζαμιού, εντούτοις είναι τεράστια η συμβολική σημασία της αξιοποίησής της: «Ο Ερντογάν αυτοπροβάλλεται ως κληρονόμος του Πορθητή της Κωνσταντινούπολης σουλτάνου Μωάμεθ του Β’, ως θριαμβευτής επί του Χριστιανισμού και προστάτης των μουσουλμάνων.
Το ότι αναθεώρησε γι’ αυτό προηγούμενη απόφαση του ιδρυτή του τουρκικού κράτους Ατατούρκ δείχνει εκ νέου πόσο έχει προχωρήσει η μετάλλαξη του κοσμικού κράτους σε ένα σύστημα ισλαμικών αποχρώσεων. Ο Ερντογάν δεν χρειάζεται να φοβάται αντιδράσεις στο εσωτερικό. […] Την δε κριτική από το εξωτερικό δεν την έχει λάβει απλώς υπόψη, αλλά τον εξυπηρετεί κιόλας: Μέχρι σήμερα κατάφερνε πάντα να συσπειρώνει τον λαό όταν καλούνταν να υπερασπιστεί την ανεξαρτησία της Τουρκίας έναντι δήθεν ξένων συνωμοσιών.
Και εάν τώρα πληθαίνουν οι φωνές στην Ελλάδα για να μετατραπεί, εν είδει αντεκδίκησης, το σπίτι όπου γεννήθηκε ο Κεμάλ στη Θεσσαλονίκη σε μουσείο για την Γενοκτονία των Ποντίων […], τότε είναι προβλέψιμη και η αντίδρασή του: Ο Ερντογάν θα γινόταν και πάλι ο υπερασπιστής του Κεμάλ.
Όλα αυτά αποσκοπούν στο να αποπροσανατολίσουν από τα προβλήματα στο εσωτερικό. Ας μην το ξεχνούν αυτό, όσοι εξοργίζονται με τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας. (σ.σ.: Η μετατροπή) Είναι ανούσια και αξιοθρήνητη και υποδαυλίζει εντάσεις μεταξύ των θρησκειών αντί να τις φέρνει πιο κοντά. Ο Ερντογάν δεν είναι ωστόσο εικονομάχος όπως οι Ταλιμπάν. Καταστρέφει μόνον όσα ο ίδιος πιστεύει ότι μπορεί να ξαναφτιάξει αργότερα. Γι’ αυτό και επαναλάμβανε κάθε τόσο ότι η Αγία Σοφία θα παραμείνει ανοιχτή για τουρίστες».
Το σχόλιο της Süddeutsche Zeitung: «Με τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας από μουσείο σε τζαμί ο τούρκος πρόεδρος υπερέβη τα εσκαμμένα. Επιβάλλει στη χώρα του και στον κόσμο μια αλλαγή πλεύσης, η οποία θα αλλάξει τη σύγχρονη Τουρκία. Δεν παίζει ρόλο εάν ο Ερντογάν το έκανε για λόγους στρατηγικής ή εάν με αυτό το ριψοκίνδυνο βήμα ήθελε απλώς να αποπροσανατολίσει από το εσωπολιτικό του ναδίρ: την οικονομική κρίση, τη διαφθορά, τον κορωνοϊό. Πλέον οι σχέσεις της Τουρκίας με το μουσουλμανικό κομμάτι του πλανήτη θα είναι διαφορετικές και θα χαρακτηρίζονται από επευφημίες και έναν αφελή θαυμασμό. Και οι σχέσεις με την Ευρώπη, την ΕΕ και τις ΗΠΑ όμως θα μεταλλαχθούν, και δυστυχώς όχι προς το καλύτερο».
Η Berliner Zeitung: «[…] Για τον τούρκο πρόεδρο Ερντογάν η εκ νέου μετατροπή σε τζαμί είναι έκφραση μιας ανελέητης, συμβολικής διεκδίκησης της εξουσίας που εν τέλει συνιστά μήνυμα ισχύος έναντι των υποστηρικτών του. Στους επικριτές του ο Ερντογάν υποσχέθηκε ότι η Αγία Σοφία θα είναι ανοιχτή και για μη μουσουλμάνους επισκέπτες. Στην πραγματικότητα η απόφαση είναι μια πολιτισμική κήρυξη πολέμου στην πολυεθνική κοινωνία η οποία κυριαρχεί εδώ και αιώνες στη ζωή της Κωνσταντινούπολης».
Reuters: Η Γερμανία παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις με αυτό το «αριστούργημα»
«Η γερμανική κυβέρνηση εξέφρασε τη λύπη της για την απόφαση τουρκικού δικαστηρίου να μετατρέψει την Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης από μουσείο σε τζαμί, δήλωσε εκπρόσωπος της κυβέρνησης», αναφέρει το πρακτορείο Reuters. Οπως ο ίδιος πρόσθεσε, η Γερμανία θα παρακολουθεί στενά για τον τρόπο που θα εφαρμοστεί η απόφαση γι’ αυτό το «αριστούργημα». Παράλληλα, εκπρόσωπος του γερμανικού υπουργείου Εξωτερικών είπε ότι η UNESCO, η πολιτιστική οργάνωση των Ηνωμένων Εθνών, θα έπρεπε να είχε ερωτηθεί για την αλλαγή κι ότι αυτό δεν συνέβη», αναφέρει το πρακτορείο.
